طبق نقل شیخ مفید، امام حسین (ع) شش فرزند داشت به نام های:
1. علی بن الحسین الاکبر یا امام سجاد (ع) که کنیه اش ابومحمد و نام مادرش شهربانو یا شاه زنان - دختر یزدگرد - پادشاه ساسانی می باشد؛ [1]
2. علی بن الحسین الاصغر، مادرش لیلا - دختر ابی مرة بن عروة بن مسعود ثقفی - است. او براساس گفته ی شیخ مفید در ارشاد، دو سال پس از وفات جدّش علی (ع) در روز عاشورای سال 42 ه ق، متولد شد و اولین فرد از بنی هاشم بود که به میدان رفت، وقتی اذن میدان خواست، امام (ع) به او اذن میدان داد و نگاه نومیدانه ای به او کرد و اشکش سرازیر شد و گریست و فرمود: [2] خدایا! گواه باش جوانی را به میدان می فرستم که شبیه ترین مردم به پیغمبر تو، در خلقت و اخلاق، گفتار است، ما هر وقت مشتاق دیدار پیغمبرت میشدیم، به روی او نگاه می کردیم. [3]
منظور از علی بن الحسین (ع) در زیارت عاشورا که گفته می شود:
السلام علی علی بن الحسین.
علی اکبر است؛ زیرا ما در زیارت عاشورا بر شهدای کربلا سلام می فرستیم و از اولاد امام حسین (ع) تنها علی اکبر در کربلا به شهادت رسید و اگر گفته شود که علی اصغر هم در کربلا به شهادت رسید، در جواب می گوییم:
از علی اصغر در مقاتل به عبدالله رضیع یاد شده است، نه علی اصغر. [1]
همچنین وقتی ابن زیاد در دارالاماره چشمش به امام سجاد (ع) افتاد، پرسید چه نام داری؟ پاسخ داد علی بن الحسین. ابن زیاد گفت: مگر خدا علی بن الحسین را نکشت امام سجاد فرمود:
کان لی اخ اکبر منی یسمی علیاً قتله الناس.
برادر بزرگتری داشتم که اسم او علی بود و مردم او را کشتند. [2] این خود قرینه ای است بر این که منظور از « علی بن الحسین » (ع) در زیارت عاشورا علی اکبر است نه امام سجاد. البته شیخ مفید امام سجاد (ع) را علی اکبر می داند و علی، - جوان شهید کربلا - را علی اصغر [3] . در نهایت منظور از علی بن الحسین در زیارت عاشورا علی جوان و شهید در صحرای کربلا می باشد.
---------------------------------------------
پی نوشت :
[1] . الارشاد، شیخ مفید، ص 253 ، چاپ سوم، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، 1399 ق.
نفس المهموم، شیخ عباس قمی، ص 524 ، قم، مکتبة بصیرتی، 1405 ق.
[2] . مقتل الحسین (ع) مقرّم، عبدالرزاق، ص 325 ، چاپ پنجم، بیروت، دارالکتاب الاسلامی، 1399 ق.
جذوه ای از شرارة عشق حسین (ع) ، حاج عباس راسخی نجفی، ص 80 ، چاپ اول، بی تا، 1369 ش.
[3] . الارشاد، ج 3، ص 135
در حادثه ی کربلا پس از پایان نبرد، اهل بیت امام حسین (ع) را اسیر گرفته، شهر به شهر گرداندند و در کوفه و شام به نمایش گذاشتند. این فاجعه، نقض آشکار قوانین اسلام بود؛ چرا که اسیر گرفتن زن و مرد مسلمان از نظر اسلام مردود؛ است همان گونه که علی (ع) نیز در جنگ جمل اسیر کردن زنان را روا نشمرد و عایشه را به همراهی تعدادی از زنان به شهر خودش باز گرداند؛ اما متجاوزان اموی بازماندگان و فرزندان پیامبر (ص) را به اسارت گرفته، مثل اسیران کافر، از کوفه به شام فرستادند، چهره ی زنان اسیر را بر اهالی شهرها و روستاهایی که بر سر راه بود، نشان دادند [1] و با آنها در نهایت سنگدلی و خشونت مانند کنیزان و غلامانی که از بیگانه گرفته باشند، رفتار کردند. [2]
حضرت زینب (س) هنگام عبور از کنار جسد شهدا، در اعتراض به این اسارت فرمود: ای محمد (ص)! اینان دختران تو هستند که به اسارت میروند… [3]
روز دوازدهم محرّم، به فرمان عمر بن سعد، سپاه به سوی کوفه به راه افتاد. ابن سعد بازماندگان امام (ع) را که خاندان پیامبر (ص) بودند، با شیوه ای درد آور به صورت اسیر به کوفه آورد و مردم کوفه نیز برای دیدن اسیران، از شهر خارج شده، در کنار راه ایستاده بودند.
اسیران اهل بیت (ع) به مدت نامعلومی در زندان ابن زیاد ماندند و پس از کسب اطلاع ابن زیاد از یزید، به سوی شام رهسپار شد و روز اول ماه صفر 61 ه ق به دمشق رسیدند. و با توجه به نقل صحیحی که اسیران اهل بیت در روز بیستم ماه صفر سال 61 هجری مطابق با اولین اربعین شهادت امام حسین (ع) به کربلا رسیده باشند باید بیش از چند روز در دمشق نمانده باشند که شهید قاضی طباطبایی در کتاب گرانسنگ « تحقیق در اولین اربعین سیدالشهدا (ع) »
این قول را تقویت کرده است، بنابراین می توان گفت مدت اسارت اهل بیت حدود یک ماه بوده است.
--------------------------------
پی نوشت :
[1] . اللهوف، سید بن طاوس ص 152 ، ترجمه، محمد جواد مولوی نیا، چاپ دوم، قم، انتشارات سرور، 1379 .
[2] . همان، ص 126 .
[3] . همان ، ص 170 .
آیا امام حسین (ع) دختری به نام سکینه داشته است و اگر چنین بوده، آیا در کربلا ازدواج کرده است یا پیش از آن؟ او در کربلا چقدر سن داشته و شوهر او چه کسی است؟ آیا این مطلب صحت دارد که همسر ایشان « مصعب بن زبیر » - برادر عبدالله بن زبیر - و قاتل مختار ثقفی بوده است و بر فرض صحت، چگونه توجیه می شود؟
با دقت و تحقیق در کتب تاریخی و مقاتل درمی یابیم که، تاریخ نویسان شیعی و سنّی وجود دختری به نام سکینه را برای امام حسین (ع) ثبت کرده اند: شیخ مفید می نویسد: سکینه از جمله دختران امام حسین (ع) و نام مادرش « رباب » است . [1] مرحوم طبرسی نیز با ذکر این مطلب، می فرماید: امام حسین (ع) وی را به عقد عبدالله بن الحسن، - برادر زاده اش - درآورد که در روز عاشورا به شهادت رسید، [2] و در کتاب « مقتل الحسین » آمده است: ایشان با پسر عمویش - عبدالله بن الحسن - ازدواج کرد که در روز عاشورا، قبل از این که بین آنها وصلتی صورت بگیرد، به شهادت رسید و هیچ بچه ای از ازدواج آنها به دنیا نیامد. [3]
آیا مادر علی اکبر زودتر از مادر امام سجاد با امام حسین (ع) ازدواج کرد که نام علی اکبر بر، ایشان نهاده شده است و علی اوسط و علی اصغر کدامند؟ و سن حضرت علی اکبر چقدر بوده است؟
بسیاری از مورّخان بر این باورند که امام حسین (ع) دو پسر به نام « علی » داشته است که به « علی اکبر » و « علی اصغر » معروف بودند . [1] برخی نیز از سه فرزند به نامهای « علی اکبر » ، « علی اوسط » و « علی اصغر » یاد کرده اند. [2] اما این که امام سجاد (ع) و علی بن الحسین شهید جوان کدام یک از اینها می باشند، سه نظریه وجود دارد:
آیا امام حسین (ع) دختری به نام فاطمه ی صغری داشته است که به هنگام شهادت ایشان در مدینه مانده باشد؟
در کتب معتبر تاریخ و مقاتل، نامی از فاطمه صغری فرزند امام حسین (ع) و ماندن وی در مدینه و عدم حضورش در کربلا، نیامده است.
در فهرست اسامی فرزندان امام حسین (ع) در کتب تاریخ و مقاتل، نام دو دختر [1] و یا سه دختر [2] به نامهای سکینه، فاطمه و زینب، به ثبت رسیده است و نامی از دختری به نام فاطمه صغری موجود نیست و به اتفاق همه مورخان و مقتل نویسان، امام حسین (ع) هنگام حرکت از مدینه به سوی مکه، تمام فرزندان خود، فرزندان امام حسن (ع) و اهل بیت خود را، به جز محمد بن حنفیه، به همراه داشتند. [3]
بنابراین، از امام حسین (ع) فرزندی به نام فاطمه صغری که در مدینه مانده باشد و در صحنه کربلا حضور نداشته باشد، در تاریخ ثبت نشده است.
--------------------------------------
پی نوشت :
[1] . نسب قریشی، مصعب الزبیری، ص 59 ، دارالمعارف قاهره، چاپ سوم؛
انساب الاشراف، بلاذری، ج 3، ص 1288 ، دارالفکر، بیروت، چاپ اول، 1417 ه؛
سلسة المؤلفات، الارشاد، شیخ مفید، ج 2، ص 135 ، دارالمفید، بیروت، 1414 ه؛
اعلام الوری، طبرسی، ج 1، ص 478 ، موسسة آل البیت، چاپ اول، 1417 ه؛
مناقب آل ابیطالب، ابن شهرآشوب، ج 4، ص 77 ، موسسة انتشارات علامه، چاپ علمیه قم؛
تذکرة الخواص، سبط بن جوزی، ص 249 ، موسسه اهل البیت، بیروت، 1401 ه؛
[2] . کشف الغمه فی معرفة الائمه، الاربلی، ج 2، ص 38 ، تحقیق رسولی، تبریز سوق مسجد الجامع.
[3] .تاریخ الامم و الملوک، طبری، ج 4، ص 256 ، بیروت، موسسه الاعلمی و الارشاد، ج 2، ص 33 ؛ مقتل ابی مخنف، لوط بن یحیی، ص 7، تحقیق غفاری، چاپ علمیه قم، 1398 ه؛
العوالم، بحرانی، 157 ، چاپ امیر قم، تحقیق مدرسه امام مهدی (عج) چاپ اول،
مقتل الحسین (ع) ، خوارزمی، ص 273 ، نشر نورالهدی، چاپ اول، 1418 ه؛
مقتل الحسین (ع) ، مقرم، ص 157 ، مکتبة بصیرتی، چاپ پنجم، 1394 ه.؛
عبدالله نام طفل امام حسین (ع) است که در آخرین لحظات جنگ، در آغوش امام (ع) به شهادت رسید؛ البته برخی به اشتباه او را علی اصغر می نامند.
در بررسی تاریخ کربلا و وقایع روز عاشورا، به صحنه جان سوزی بر می خوریم که بسیاری از بزرگان و مورخان آن را نقل کرده اند و گفته اند که در آخرین ساعات نبرد، طفلی از امام حسین (ع) که در آغوش ایشان بود، هدف تیر دشمن قرار گرفته، به شهادت رسید. نام این طفل را بسیاری « عبدالله » [1] و برخی « علی » [2] و یا « علی اصغر » [3] گفته اند. و بعضی دیگر نیز صرفاً به کلمه طفلی از حسین (ع) اکتفا کرده، از او نامی نبرده اند. [4]
در مقاتل گفته شده که بعد از شهادت علی اصغر، امام حسین (ع) او را به پشت خیمه ها برد و دفن کرد و اکنون چنین معروف است که علی اصغر روی سینه امام حسین (ع) قرار دارد؟
این قضیه که امام سجاد (ع) علی اصغر را بر روی سینه ی حضرت سیدالشهدا (ع) گذاشت و دفن کرد، واقعیت ندارد؛ زیرا اوّلا،ً جنازه را در قبر بر طرف راست می خوابانند که رویش به طرف قبله باشد؛ اگر گفته شود:
حضرت او را در مقابل سینه ی امام، (ع) در زمین به طرف قبله گذاشت، باز حرفی است، اگر چه مدرک ندارد .
و ثانیاً، از جهت حکم شرعی، جنازه ی طفل را روی سینه گذاشتن و آنطور دفن کردن چه صورت دارد، آیا جایز است؟ آیا می شود آن را نسبت به امام (ع) داد؟ و نقل این موضوع، یعنی گذاشتن جنازه ی حضرت علی اصغر (ع) بر روی سینه ی مبارک سیدالشهدا (ع) و نسبت آن به بعضی از بزرگان علما، اگر صحت داشته باشد از باب این است که آن طفل صغیر شهید از بس قلب مبارک سیدالشهدا (ع) را با تیر خوردنش سوزانید مثل این است که روی سینه ی امام (ع) دفن شده است و در حالی نقل کرده اند که تمامی شهدای بنی هاشم در زیر پای امام (ع) مدفونند، حتی علی اصغر و نزدیکترین کسی از شهدا به آن حضرت، فرزندش حضرت علی اکبر (ع) است و بعد از بنی هاشم سایرین مدفونند و در این مطلب جای شک نیست. [1]
-------------------------------------
پی نوشت :
[1]. تحقیق درباره اول اربعین حضرت سیدالشهدا، ر.ک: سید محمد، قاضی طباطبایی، چاپ سوم، قم، بنیاد علمی فرهنگی شهید آیت الله قاضی طباطبایی، 1368 ، ص 174
مورخان و مقتل نویسان هنگام بیان فرزندان امام حسین (ع) به ذکر دو دختر به نامهای فاطمه و سکینه، بسنده کرده اند؛ [1] برخی نیز نام « زینب » را بدانها افزوده اند؛ [2]
اما در هیچ یک از منابع اولیه، نامی از دختری خردسال برای امام حسین (ع) که رقیه، فاطمه صغری و یا نام دیگری داشته باشد موجود نیست و نیز این جریان که هنگام اقامت کاروان اسیران در شام دختری خردسال از امام حسین (ع) در فراق پدر و هنگام مواجهه با سر بریده پدر جان داده باشد، به چشم نمی خورد؛ ولی در برخی از کتابهای متأخر شرح حال این دختر کوچک و قصه جان سوز او در خرابه شام بیان شده است. [3] بیشتر این نویسندگان این جریان را از کتاب « کامل بهایی » - نوشته قرن هفتم هجری - روایت کرده اند.
بسیاری از مقاتل و کتب تاریخی قاتل امام حسین (ع) را سنان بن انس معرفی کرده اند امّا از سوی دیگر در زیارت ناحیه ی مقدسه و زیارت عاشورا و بعضی از مقاتل دیگر، قاتل آن حضرت شمر بن ذی الجوشن دانسته شده است، کدام یک از این اقوال درست است؟
درباره ی قاتل حضرت سیدالشهدا (ع) ، در نقل تاریخ و مقاتل اختلاف بسیار وجود دارد. مرحوم فرهاد میرزا در « قمقام زخّار و صمصام بتّار » می نویسد: [1] در قاتل آن حضرت اختلاف شده است و مقاتل مختلف این افراد را معرفی نموده اند:
1) سنان بن انس 2) حصین بن نمیر 3) مهاجر بن اوس التمیمی 4) کثیر بن عبدالله الشعبی 5) شمر بن ذی الجوشن الکلابی 6) خولی بن یزید الاصبحی. چنانچه علی بن عیسی الاربلی در کشف الغمة خولی را قاتل امام حسین (ع) معرفی کرده و آورده است:
قال عمر بن سعد لاصحابه: انزلوا حزّوا رأسه فنزل الیه نصر بن خرشة الضبابی، ثم جعل یضرب بسیفه مذبح الحسین (ع) فغضب عمر بن سعد، فقال الرجل، ویحک انزل الی الحسین فارحه، فنزل الیه خولی بن یزید فاحتزّ رأسه.